NGHĨA LẬP VÀ NGỌC LÔI

NGHĨA LẬP VÀ NGỌC LÔI

NÉT ĐẸP VĂN HÓA - KẾT CHẠ

                   Về Nghĩa Lập chúng tôi được nghe người dân truyền nhau câu chuyện “kết Chạ” hay còn gọi là kết nghĩa làng chạ - một phong tục có từ rất lâu đời của làng Nghĩa Lập và làng Ngọc Lôi, tới nay vẫn được người dân duy trì, bảo tồn nét đẹp văn hóa làng quê.

          Nói về “kết Chạ”, mấy anh trong Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh cho biết: Phong tục “kết Chạ” có từ rất lâu đời ở vùng đất Kinh Bắc này, mà nguồn cội xa xưa nhất được bắt đầu từ thời người dân ở nơi đây còn thưa thớt, sống heo hút hoang vắng giữa bao la núi rừng và thú dữ. Bởi vậy, dân hai làng cận kề nhau xích lại gần nhau, kết nghĩa anh em để cùng giúp đỡ nhau trong sản xuất, lao động, chống lại thiên tai địch họa, thú dữ và chia vui sẻ buồn trong cuộc sống.

                    Trở lại với hai làng Nghĩa Lập và Ngọc Lôi, chuyện rằng: Thời xa xưa, làng Nghĩa Lập có tu bổ và xây dựng lại đình. mà vật liệu để xây đình chủ yếu là gỗ lim, khi số gỗ lim được chuyên trở khó khăn bằng đường sông (vì thời đó đường bộ không thuận tiện và không phải là chủ yếu) qua làng Ngọc Lôi, được dân làng Ngọc Lôi ra trợ giúp nhiệt tình. Ít lâu sau ngôi đình làng Nghĩa Lập được xây dựng khang trang tố hảo.  

          Cảm kích trước nghĩa cử của thôn Ngọc Lôi, hai làng quyết định nhận nhau làm anh em. Từ câu chuyện con giúp nhau trở gỗ tình cảm, ơn nghĩa hai làng bắt đầu nảy sinh. Qua thời gian, tình cảm đó ngày càng được vun đắp, xây dựng thêm bền chặt và kết quả là hai làng kết Chạ với nhau. Trong giai đoạn chiến tranh loạn lạc hai bên không có điều kiện qua lại với nhau. Thời gian này đã bị gián đoạn sau hòa bình khoảng thập kỷ chín mươi của thế kỷ trước đã được dân hai làng nối lại, từ đó đến nay tình anh em hai làng Ngọc Lôi và Nghĩa Lập thường xuyên được duy trì.

          Nét đặc biệt chung của hai bên đều tự nhận mình là em, tôn bên kia là anh. Đó là cách gọi xưng hô khiêm nhường, tôn kính nhau. Từ cách xưng hô đến cử chỉ họ đều trân trọng nhau, chan hoà cởi mở như người trong một nhà. Họ còn quan niệm dân làng hai bên đều là “dân xã cả, anh em một nhà”. Họ cùng quy ước với nhau: trai gái hai làng không được lấy nhau, không gây bất hoà, đối xử với nhau thân tình, giúp đỡ nhau trong sản xuất, lao động, cuộc sống… Hai bên còn cam kết đi lại thăm hỏi nhau vào các dịp lễ tết, hiếu hỉ…

Đội tế của thôn Nghĩa Lập

          Ngày hội của những làng kết nghĩa bao giờ cũng là ngày đông vui nhất vì có cả làng anh sang chung vui. Trong ngày này, những người con xa quê  bao giờ cũng nhớ tìm về hội làng. Trước ngày hội, người người, nhà nhà đều náo nức chuẩn bị. Gói bánh trái, sắm lễ vật lên đình chùa và quần áo là lượt đi đón làng anh. Đặc điểm nổi bật vào ngày hội giữa hai làng kết chạ là cùng tổ chức đoàn đón rước nhau. Đúng giờ quy ước, cả hai làng với đầy đủ thành phần cùng xuất hành từ làng mình tiến sang làng bên. Đến giữa đường gặp nhau, làng anh, làng em cung kính vái chào. Rồi anh trước em sau, cả hai làng cùng tiến vào đình, chùa làng có hội để làm lễ. 

          Họ cùng cầu chúc cho nhau một năm mưa thuận gió hoà, làm ăn tấn tới, tình anh em gắn kết bền chặt. Những lời ca, tiếng hát, những trò vui của ngày hội được làng anh và làng em trổ sức đua tài đến thâu đêm. Tan hội ra về, bao giờ làng em cũng có đoàn tiễn làng anh đúng đến điểm gặp lần trước, cung kính vái chào nhau và hẹn gặp lại mùa sau.

          Kết chạ quả là một nét đẹp văn hóa làng mang đậm bản sắc dân tộc trong đời sống cộng đồng ở làng quê Việt Nam nói chung và hai làng Nghĩa Lập - Ngọc Lôi nói chung…

2/2014

Phó Mộc